Τι είναι σενάριο; οδηγός ή εξωτερικό διάγραμμα, σχέδιο ή τυφλοσούρτης; Περιγραφή σκηνών με λόγια ή εικόνες ριγμένες στο χαρτί; Συλλογή ιδεών ή το ορόσημο ενός ονείρου;ΣΕΝΑΡΙΟ ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΙΠΩΜΕΝΗ ΜΕ ΕΙΚΟΝΕΣ. Μοιάζει με τον ορισμό του ουσιαστικού στη γραμματική –μιλά για ένα πρόσωπο ή και περισσότερα, που, μέσα σε ένα καθορισμένο χρόνο δρα παράγοντας πράξεις. Αυτή τη θεμελιώδη προδιαγραφή την υλοποιούν όλα τα σενάρια.
Η φαντασία είναι ένας μυς του σώματος που εξασκείται.
Μαθαίνουμε τις μεθόδους για να τις καταπατάμε αν θέλουμε.Α Β Γ Δ ΕΑ= αρχή, Β= κρίσιμη στιγμή 1, Γ= κρίσιμη στιγμή 2, Δ= η πιθανή λύση, Ε= τέλος
Ο σεναριογράφος γνωρίζει ως το Γ, μετά βρίσκει το Δ και μετά το Ε.
Α,Β: χαρακτήρες. Αν ξέρουμε το Θέμα (συμβάν – ιδέα – ήρωες) και το Γ, κρίσιμη στιγμή 2, βρίσκουμε πιθανή λύση Δ και τέλος Ε.
Μύθος: ιστορία ειπωμένη με ψέματα.
Πραγματικότητα: ιστορία ειπωμένη με αλήθειες.
Πραγματικότητα και μύθος συνυπάρχουν απόλυτα, εναλλάσσουν ρόλους, οι μύθοι μεγιστοποιούν την πραγματικότητα, της δίνουν υπεραξία. Για να στηρίξεις μια πραγματικότητα πρέπει να τη μεγιστοποιήσεις, να την ανατρέψεις, να την κάνεις μύθο (π.χ. Τρωικός πόλεμος. Δέκα χρόνια να πέσουν τα τείχη της Τροίας που ήταν ένα τειχάκι). Μισή αλήθεια ισοδυναμεί με ολόκληρο ψέμα.
Ενας και μοναδικός τρόπος υπάρχει να αποτρέψουμε ένα δυνατό μύθο: Να δημιουργήσουμε έναν άλλο πιο ισχυρό που θα ανατρέψει τον προηγούμενο (π.χ. Καλό και κακό. Το καλό έχει τη δύναμή του κι αξίζει να αγωνιστεί κανείς γι αυτό). Προσοχή: Οχι υπερβολή για την υπερβολή παρά μόνο όταν εξυπηρετεί τις ανάγκες του σεναρίου.
Ο συγγραφέας υπερασπίζεται αυτό τον κόσμο και επικοινωνεί με τους αναγνώστες, αυτά τα δύο είναι βασικές προϋποθέσεις. Ευαισθητοποιεί και σοκάρει. Αντλεί το θέμα από βιώματα, δικά του και των άλλων. Ο ίδιος είναι καθρέφτης των άλλων. Βεβαίως κρίνουμε, κατανοούμε τους άλλους με βάση τη δική μας πραγματικότητα. Δε μπορεί να ξέρει κανείς την ιστορία, την πραγματικότητα του άλλου. Οι εικόνες και τα λόγια αντικαθίστανται. Η επικοινωνία είναι αναντικατάστατη. (Στην Αίγυπτο μια ειδική κάστα ανθρώπων που είτε έχουν χάρισμα είτε έχουν εκπαιδευτεί διηγούνται παραμύθια στους περαστικούς με χρήματα. Η Ανατολή πιστεύει στην παράδοση, στο κοινωνικό θαύμα κι είναι δύσπιστοι όταν το καταπατήσεις αυτό. Πιστεύει στον καλλιτέχνη σα λαϊκό, αδιαφορεί για την έμπνευση και την πρωτοτυπία. Αντίθετα η Δύση πιστεύει ότι πρέπει ο δημιουργός να πρωτοτυπεί, να καταρρίπτει την παράδοση και να ξεπερνά το προσωπικό του θαύμα. Στη χώρα μας τα πράγματα είναι ευτυχώς ανθρωπομορφικά.)
Για να ξεκινήσει η ιστορία πρέπει να υπάρχει, υποβόσκει, μπακράουντ, πίσω έδαφος (ζωή, εμφύλιος, χρησμός...). Στις αρχαίες τραγωδίες ο χορός είναι το πίσω έδαφος.
Η εκκίνηση είναι κάτι που το αντιλαμβανόμαστε όλοι και συμφωνούμε (γνωρίζουμε όλοι ότι υπήρχε χρησμός, όνειρο, εμφύλιος..).
Μπορεί ένα σενάριο να ξεκινήσει ανάποδα από το τέλος ή το κρίσιμο σημείο. Αλλά αν το βάλουμε σε μία σειρά πάλι έχει αρχή, μέση και τέλος. Είναι το ίδιο νήμα.
Οι κρίσιμες στιγμές είναι 2. Αν έχουμε πάνω από 2 κρίσιμες στιγμές η ιστορία αποδυναμώνει, κουράζει. Μικρές ανατροπές υπάρχουν και είναι καλές.
Στο σενάριο υπάρχει η ομάδα Α κι η ομάδα Β. Ο πρωταγωνιστής κι ο ανταγωνιστής. Η δράση κι η ανάδραση (αντίδραση, αναστολή, εμπόδιο, ανακοπή, δυσκολία, πρόβλημα).
Ηρωας : είναι το θεμέλιο που πάνω του γράφεται το σενάριο, είναι η καρδιά, η ψυχή και το νευρικό σύστημα του μύθου.
Ο ήρωας ορίζεται μέσα από τον ανταγωνιστή του . Hρωας = πράξεις.
Δράση εσωτερική ή εξωτερική.
Για να τον πλάσουμε πρέπει να γνωρίζουμε: ΠΟΙΟΣ – ΠΟΥ - ΠΟΤΕ - ΠΩΣ – ΓΙΑΤΙ. Για να κάνουμε τον ήρωα αληθινό και πολυδιάστατο χωρίζουμε τη ζωή του σε τρεις τομείς: επαγγελματικό, προσωπικό, ιδιωτικό. Οταν φτάνουμε στο σημείο να καθορίζουμε τις σχέσεις του με τους ανθρώπους που τον περιβάλλουν, τότε δημιουργούμε μια προσωπικότητα και μια άποψη. Αυτή είναι η αφετηρία της ηρωοπλασίας. Ξεκαθαρίζουμε τις ανάγκες του. Τι θέλει ο ήρωάς μας, ποιες είναι οι ανάγκες του, τι τον οδηγεί στη λύση του μύθου; (Στη Σκυλίσια μέρα, ο Αλ Πατσίνο, ληστεύει την τράπεζα για να βρει λεφτά να αλλάξει φύλο ο ερωμένος του. Αυτή είναι η ανάγκη του.) Στήνουμε τον ήρωα καλά και τον αμφισβητούμε αν θέλουμε. Βασική προϋπόθεση για να δημιουργήσουμε τον ήρωα είναι να έχουμε αποφασίσει τι είδους σενάριο γράφουμε (περιπέτεια ή συναισθηματική ιστορία, εξελίσσεται με φόντο τη φύση ή ανιχνεύει εσωτερικούς ψυχικούς κόσμους;)
Διάλογος: Οταν γράφουμε διάλογο υποστηρίζουμε τη θέση του ομιλούντος ακόμη κι αν έχει άδικο. Δεν παίρνουμε το μέρος του ενός, αφήνουμε τα πράγματα να πάρουν από μόνα τους την τροπή τους. Αν γνωρίζουμε καλά τον ήρωά μας ο διάλογος ρέει φυσιολογικά, παράλληλα με την εξέλιξη του μύθου. Λειτουργεί σε σχέση με τα βιώματα, τις ανάγκες, τις ελπίδες και τα όνειρα του ήρωα. Ο διάλογος απορρέει από την ψυχολογία του ήρωα γι αυτό πρέπει να τη γνωρίζουμε. Εδραιώνει την επικοινωνία ανάμεσα σε εκείνον και το θεατή/αναγνώστη. Το πιθανότερο, να χρειαστεί να ανατρέχουμε όσο το έργο προχωρά σε παλιούς διάλογους και να τους «χτενίζουμε». Τελικά όσο πιο πολύ ασκούμαστε τόσο πιο εύκολα έρχονται τα πράγματα.
Αόρατες σκηνές: Υπάρχουν σκηνές που δεν είναι γραμμένες πουθενά αλλά ο σεναριογράφος τις γνωρίζει. Ο σεναριογράφος ξέρει τη βιογραφία του ήρωα και μάλιστα τη γράφει έξτρα για να γίνεται πιστευτός ο ήρωάς του. Ο θεατής/αναγνώστης τις διαισθάνεται. (Ο κινηματογράφος πέτυχε τόσα πολλά γιατί πάτησε πάνω στα δεδομένα και τη δομή της λογοτεχνίας.)
Σεναριακή ιδέα: Ο ήρωας ποτέ δεν είναι αφορμή. Σεναριακή ιδέα είναι το τι θα συνέβαινε αν… Ο ήρωας είναι το όχημα που προωθείται η ιστορία. Όταν έχουμε 1 κρίσιμη στιγμή πρέπει να ανατρέπει τη 2 ή να έχει σχέση με τη 2 ή ίσως να τη συμπληρώνει. Επεκτείνουμε και δίνουμε βαρύτητα στα σημεία που μας ενδιαφέρουν και προωθούν το έργο. Το πρωτογενές υλικό μπορεί να πάρει πολλές μορφές (κωμωδία, κοινωνικό, θρίλερ, ψυχολογικό θρίλερ, περιπέτεια...), έτσι και το υπονοούμενο (οι αόρατες σκηνές) αλλάζει ανάλογα με αυτό που θέλουμε να κάνουμε. Οπως και νά 'χει η έρευνα είναι το βασικό στοιχείο της συγγραφής ενός σεναρίου. Αποφασίζουμε που θα βρούμε το μεγαλύτερο όγκο πληροφοριών γι’ αυτό που μας αφορά. (ο Πωλ Σρέιντερ, σεναριογράφος του Ταξιτζή, θα ήθελε να γράψει ένα σενάριο που να διαδραματίζεται σε τρένο. Ανέβηκε λοιπόν στο τρένο που πήγαινε από Λος Αντζελες στη Ν. Υόρκη, κι όταν κατέβηκε συνειδητοποίησε ότι δεν είχε θέμα . Δεν είχε βρει τίποτε. Άλλαξε θέμα κι όσο για την ιστορία με το τρένο την έγραψε ο Κόλιν Χίγκιν, σεναριογράφος του Χάρολντ και του Μοντ. Είναι η ταινία "Ασημένιο τρένο". Ο Γουόλντου Σαλτ, συγγραφέας του "Καουμπόυ του Μεσονυχτίου", δουλεύοντας ένα σενάριο για τη Τζ. Φόντα με τίτλο ο γυρισμός, συγκέντρωσε υλικό 200 μαγνητοφωνημένων ωρών, συνομιλώντας με πάνω από 26 παράλυτους απόμαχους του Βιετνάμ.) Η έρευνα μας δίνει ιδέες, μας φέρνει πιο κοντά στους ανθρώπους, στις καταστάσεις και στους χώρους. Μας δίνει την αυτοπεποίθεση που χρειάζεται για να δαμάσουμε το θέμα μας. Γιατί μόνο όντας καβάλα στο θέμα είμαστε σε θέση να επιλέξουμε εμείς χωρίς να αγόμαστε και να φερόμαστε από την τυφλή αναγκαιότητα ή τη σκοτεινή άγνοια. Πολλές φορές ξεκινάμε να γράψουμε ένα σενάριο έχοντας στο μυαλό μια θολή, μισοσχηματισμένη εικόνα, για 30 σελίδες τα πράγματα πάνε καλά, μετά όμως η ιδέα διαλύεται. Είναι εκπληκτικός ο αριθμός ανθρώπων που προθυμοποιούνται να μας παραχωρήσουν συνέντευξη, η συνεργασία μαζί τους μας θησαυρίζει με κείνες τις γνώσεις που είναι απαραίτητες για να αρχίσουμε τη δουλειά μας. Οι προσωπικές συνεντεύξεις έχουν κι ένα άλλο πλεονέκτημα: Μπορούν να μας δώσουν αμεσότερη και πιο αυθόρμητη εποπτεία από οποιαδήποτε βιβλία. Αν δεν έχουμε δει με τα ίδια μας τα μάτια οι προσωπικές συνεντεύξεις είναι η καλύτερη μορφή άντλησης πληροφοριών και επικοινωνίας .
Αφηγητής: Ήρωας και αφηγητής μπορεί να ταυτίζονται ή μπορεί να μην ταυτίζονται. Η αφήγηση συνήθως είναι σε α πρόσωπο, σε γ πρόσωπο και σπάνια σε β πρόσωπο.
Ηρωας και αντιήρωας: Εχουν πάντα κίνητρο για να ενεργήσουν, φανερά ή κρυφά. Τα κίνητρά τους συγκρούονται, κάνουν υφάδι, πλέξιμο, πλοκή.
Αφηγηματικότητα: Δυναμικό Σύνολο πληροφοριών διαπολιτιστικής αναγνώρισης (μάθησης, επικοινωνίας, μίμησης, πρόβλεψης, ανίχνευσης, επίδρασης, απόλαυσης). Αφηγηματικότητα είναι ο τρόπος κι ο δρόμος επικοινωνίας.
Πληροφορία P / Δεδομένο D / Φαντασίωση F / Εργαλείο Τ
Πληροφορία : δεδομένο και φαντασίωση στο τετράγωνο.
Δεδομένο : στερεότυπο υλικής, λογικής και ηθικής δράσης. Παράγεται από ερέθισμα που αναγνωρίζεται, αρχειοθετείται, επεξεργάζεται και γίνεται δράση, αντίδραση. Φαντασίωση και Εργαλείο. F+T = D
Φαντασίωση: ιδεότυπο ενεργειακής, ψυχικής, βιωματικής αντίδρασης. Δεδομένο και Εργαλείο. D+T = F (πχ. Ψωμί + Μαχαίρι = Σφαγή)
Εργαλείο: Oλα είναι σχετικά ανάλογα με τη χρήση του Εργαλείου. Καθένας έχει δικαίωμα να δει τα πράγματα όπως ακριβώς θέλει.
Δύο είδη συγγραφέων: Σκακιστές και χαρτοπαίχτες (πάντα σε σχέση με τον αναγνώστη). Δεν είναι καλύτερο το ένα είδος από το άλλο. Το 90% δουλεύουν σα χαρτοπαίχτες. Οι διαφορές τους εμφανείς: Στο σκάκι όλα βασίζονται στην απροσεξία του άλλου, ένα ελάχιστο λάθος κρίνει το νικητή. Ο σκακιστής δεν κρύβει τίποτε, αργά και μεθοδικά στριμώχνει το θεατή στη γωνία. Ο αναγνώστης (αντίπαλος παίχτης) αρχίζει να κάνει διορθωτικές κινήσεις και ο συγγραφέας (παίχτης α) το αποκλείει. Δεν κρύβεται τίποτε εξαρχής δεν αποκαλύπτεται τίποτα στο τέλος, απλά υπάρχει ένας συνεχόμενος περιορισμός κινήσεων μέχρι την τελική αποδοχή του αναγνώστη ότι τα πράγματα δεν μπορεί παρά να είναι έτσι. Οι καλοί σκακιστές - συγγραφείς είναι αδίστακτοι και τελειομανείς.
Στα χαρτιά υπάρχει ο κρυμμένος άσσος στο μανίκι. Ο χαρτοπαίχτης - συγγραφέας πατά πολύ στο συναίσθημα, αισθάνεσαι σα θεατής μια προδοσία.
Το πιο δύσκολο στο γράψιμο είναι να ξέρεις τι γράφεις.
Το γράψιμο είναι μια προσωπική ευθύνη ή την αναλαμβάνεις ή όχι.
Συνεργασίες: Οι συνεργασίες ανάμεσα στους σεναριογράφους είναι κοινός τόπος. Οι πιο πολλοί κωμωδιογράφοι δουλεύουν ομαδικά. Ο καθένας από αυτούς πρέπει να είναι και γκαγκ μαν και κοινό. Οι ελάχιστοι, όπως ο Νιλ Σάιμον κι ο Γούντυ Άλεν, μπορούν να γράφουν μόνοι τους και να ξέρουν γιατί και πού γελά το κοινό. Συνεργασία έχουμε ακόμα στη διαφήμιση όπου μια ομάδα από διαφημιστές ρίχνουν τις ιδέες τους καθισμένοι γύρω από ένα τραπέζι, διορθώνουν και συμπληρώνουν ο ένας τον άλλο.
Η συνεργασία είναι αμφοτεροβαρής σύμβαση. Σα διαδικασία έχει 3 στάδια:
Θεσπίζουμε τους βασικούς κανόνες της συνεργασίας.
Προετοιμάζουμε το υλικό που χρειάζεται για το γράψιμο του σεναρίου.
Το γράψιμο αυτό καθεαυτό. Αν πρόκειται να συνεργαστούμε πρέπει να είμαστε γνώστες των όσων αυτό συνεπάγεται και σίγουροι ότι συμπαθούμε το συνεργάτη μας και μπορούμε να συνεννοηθούμε μαζί του. Θα δουλέψουμε μαζί πολλές ώρες την ημέρα γι αυτό καλό είναι να μας αρέσει η συντροφιά του. Το σενάριο θα είναι ο σκοπός, ο στόχος, η ουσία της συνεργασίας κι εκεί θα πρέπει να αναλώνεται η ενέργειά μας.
Η σχέση των πραγμάτων: Τίποτε δεν πρέπει να πέσει στην τύχη γιατί είναι χαριτωμένο ή σοφό. Ο Σαίξπηρ λεει: «Ακόμα και το πέταγμα ενός σπουργιτιού είναι μέρος του θεϊκού σχεδίου». Το να Φροντίζουμε τη σχέση των πραγμάτων ισοδυναμεί με το να είμαστε γνώστες του θέματος.
____________________________
ΣΗΜ. Το κείμενο έλαβα παλιά, πριν από μερικά χρονάκια, από τη διαδικτυακή φίλη angela_al, που θα ήθελα να τη γνωρίσω αλλά δεν έτυχε.
Βοηθήματα: Αλ.Φασόης Σεμινάριο Επαγγελματικής Κατάρτισης Συγγραφής Σεναρίου
-->> Επειδή τώρα στις διακοπές σίγουρα θα υπάρχει ελεύθερος και δημιουργικός χρόνος, άσε τη φαντασία σου να οργιάσει και γράψε κι εσύ ένα σενάριο. Μπορείς!
