Μαγειρική αλά ΔΝΤ (αποκαλύψεις του Davison L. Budhoo)

Ετσι όπως πάει το πράγμα, θα γίνουμε όλοι οικονομολόγοι, όπως τα παλιά χρόνια είμασταν όλοι δικηγόροι και πιο πρόσφατα είμασταν όλοι αρχιτέκτονες και πολιτικοί μηχανικοί. Ευτυχώς και μυαλό έχουμε και θέληση για μάθηση, άσχετα που τώρα τελευταία έχουμε παραζαλιστεί λιγουλάκι από τις απανωτές κεραμίδες που πέφτουν σα βροχή στα κεφάλια μας, τα σχέδια επί σχεδίων και την απίστευτη ροή χρήσιμων και -κυρίως- άχρηστων πληροφοριών που παρατάσσονται μπροστά στα έκπληκτα μάτια μας και σφυρίζουν σκοπούς παραπλανητικούς στα αυτιά μας. Ας έχουμε τα μυαλά στο κεφάλι μας κι ας μη τρομάζουμε: ούτε θα μας μπερδέψουν ούτε θα μας τρελλάνουν. Μεταφέρω ένα μικρό κομμάτι από το διαφωτιστικότατο βιβλίο «Το Δόγμα του Σοκ», μελετήστε το να μάθετε πράματα και θάματα, όπως π.χ. τα... μαγειρέματα του ΔΝΤ. Και ο Πρώτος Σεφ λέμε! Ιδίως η συνταγή "Σχετική Μονάδα Εργατικού Κόστους", μου θύμισε τα δικά μας κόλπα με τον αριθμό των Δ.Υ. και το κόστος των μισθών και συντάξεων... μιαμ μιαμ...

Για χρόνια υπήρχαν φήμες ότι οι διεθνείς χρηματοοικονομικοί θεσμοί επιδίδονταν στην τέχνη της δημιουργίας «ψευδο-κρίσεων» (όπως τις είχε ονομάσει ο Γουίλιαμσον) προκειμένου να υποχρεώνουν χώρες να υποκύπτουν στις επιθυμίες τους, όμως ήταν δύσκολο να αποδειχτούν οι φήμες αυτές. Η πιο εκτενής μαρτυρία προέρχεται από τον Ντέιβισον Μπαντού, έναν πληροφοριοδότη που εργαζόταν στο ΔΝΤ και κατηγόρησε τον οργανισμό ότι «μαγείρευε» τα στοιχεία προκειμένου να καταδικάσει την οικονομία μιας χώρας που ήταν μεν φτωχή, αλλά είχε ισχυρή θέληση αντίστασης.
[...]
Μετά τη στροφή του οργανισμού προς τα δεξιά, επί εποχής Ρέιγκαν και Θάτσερ, ο ανεξάρτητα σκεπτόμενος Μπαντού άρχισε να αισθάνεται ολοένα και πιο άβολα στη δουλειά του. Το ΔΝΤ είχε γεμίσει με Παιδιά του Σικάγου υπό την κηδεμονία του εκτελεστικού διευθυντή του Μισέλ Καμντεσί. Οταν ο Μπαντού παραιτήθηκε, το 1988, αποφάσισε να αφοσιωθεί στην αποκάλυψη των ενόχων μυστικών του πρώην εργοδότη του. Η πρώτη του ενέργεια ήταν να στείλει μια ανοιχτή επιστολή στον Καμντεσί, υιοθετώντας το επικριτικό ύφος της επιστολής που είχε στείλει πριν απο μια δεκαετία ο Αντρέ Γκούντερ Φρανκ στον Μίλτον Φρίντμαν.

Με γλαφυρότητα σπάνια για οικονομολόγο του ΔΝΤ, ο Μπαντού άρχιζε την επιστολή του ως εξής: «Σήμερα παραιτούμαι από το προσωπικό του ΔΝΤ ύστερα από δώδεκα χρόνια και έπειτα από χίλιες μέρες εργασίας στο εξωτερικό ως αξιωματούχος του Ταμείου, κατά τη διάρκεια των οποίων, με όπλα τα φάρμακά σας και τα κόλπα σας, εφορμούσα σαν γεράκι εναντίον των κυβερνήσεων και των λαών της Λατινικής Αμερικής, της Καραϊβικής και της Αφρικής. Για μένα, η παραίτησή μου είναι μια ανεκτίμητη απελευθέρωση, επειδή με αυτό τον τρόπο κάνω το πρώτο μεγάλο βήμα που θα μου επιτρέψει να ελπίζω ότι θα μπορέσω να ξεπλύνω τα χέρια μου από αυτό που στα μάτια μου είναι το αίμα εκατομμυρίων φτωχών και πεινασμένων ανθρώπων. [...] Ξέρετε, το αίμα είναι τόσο πολύ, που κυλάει σε ποτάμια. Κι όταν στεγνώνει, σχηματίζει πάνω μου μια κρούστα. Μερικές φορές αισθάνομαι ότι δεν υπάρχει αρκετό σαπούνι σε ολόκληρο τον κόσμο για να καθαριστώ από όλα όσα έκανα επ' ονόματί σας». (21)

Ο Μπαντού συνέχιζε τεκμηριώνοντας τις καταγγελίες του εναντίον του ΔΝΤ ότι χρησιμοποιούσε τις στατιστικές ως «φονικά όπλα». Παρέθετε λεπτομερή στοιχεία για το πώς, ως υπάλληλος του ΔΝΤ, είχε αναμειχθεί σε εσκεμμένα «στατιστικά σφάλματα» προκειμένου να διογκωθούν τα αριθμητικά στοιχεία στις εκθέσεις του Ταμείου για το πλούσιο σε πετρέλαιο Τρινιντάντ και Τομπάγκο, ώστε η χώρα να δείχνει πολύ λιγότερο σταθερή από ό,τι ήταν στην πραγματικότητα. Ο Μπαντού ισχυριζόταν ότι το ΔΝΤ είχε διογκώσει τα στατιστικά στοιχεία για το εργατικό κόστος, με συνέπεια η παραγωγικότητα της χώρας να φαίνεται πολύ χαμηλή -παρ' όλο που το Ταμείο γνώριζε τα πραγματικά δεδομένα. Σε μια άλλη περίπτωση, διατεινόταν, το ΔΝΤ «επινόησε, κυριολεκτικά από το πουθενά, ένα τεράστιο απλήρωτο κρατικό χρέος». (22)

Αυτές οι «απαράδεκτες παρατυπίες» που, σύμφωνα με τον Μπαντού, ήταν εσκεμμένες, και δεν οφείλονταν σε «επιπόλαιους μαθηματικούς υπολογισμούς», αντιμετωπίστηκαν ως αδιαμφισβήτητα δεδομένα από τις χρηματοπιστωτικές αγορές, οι οποίες έκριναν την οικονομία του Τρινιντάντ και Τομπάγκο επισφαλή και σταμάτησαν να το χρηματοδοτούν. Τα οικονομικά προβλήματα της χώρας, που είχαν πυροδοτηθεί από τη μείωση της τιμής του πετρελαίου, του βασικού εξαγωγικού προϊόντος της, πήραν γρήγορα ολέθριες διαστάσεις και το Τρινιντάντ και Τομπάγκο υποχρεώθηκε να ικετεύσει το ΔΝΤ να διασώσει την οικονομία του. Το Ταμείο απαίτησε να γίνει αποδεκτό αυτό που ο Μπαντού αποκαλεί «το πιο θανατηφόρο φάρμακο» του ΔΝΤ: απολύσεις, περικοπές στους μισθούς και «όλη τη γκάμα» των πολιτικών διαρθρωτικής προσαρμογής. Ο Μπαντού περιέγραφε τη διαδικασία ως «εσκεμμένη διακοπή της οικονομικής ζωής της χώρας μέσω τεχνασμάτων», με σκοπό «αφού πρώτα το Τρινιντάντ και Τομπάγκο καταστραφεί οικονομικά, να υποστεί στη συνέχεια την απαιτούμενη διαδικασία αναμόρφωσης».

Στην επιστολή του ο Μπαντού, που πέθανε το 2001, καθιστούσε σαφές ότι οι αντιρρήσεις του δεν αφορούσαν μόνο τον τρόπο αντιμετώπισης μιας χώρας από μια χούφτα αξιωματούχων. Αντιμετώπιζε ολόκληρο το πρόγραμμα των διαρθρωτικών προσαρμογών του ΔΝΤ ως μια μορφή βασανιστηρίων, καθώς «κυβερνήσεις και λαοί που ούρλιαζαν από τον πόνο υποχρεώνονται να γονατίζουν μπροστά μας τσακισμένοι, τρομοκρατημένοι και κομματιασμένοι, ικετεύοντας για ένα ίχνος λογικής και αξιοπρέπειας εκ μέρους μας. Ομως εμείς γελάμε απάνθρωπα στα μούτρα τους και τα βασανιστήρια συνεχίζονται αμείωτα».

Μετά τη δημοσιοποίηση της επιστολής η κυβέρνηση του Τρινιντάντ και Τομπάγκο ανέθεσε σε δύο ανεξάρτητες επιτροπές να διερευνήσουν τις κατηγορίες και διαπιστώθηκε ότι ήταν σωστές: το ΔΝΤ είχε διογκώσει και χαλκεύσει στατιστικά στοιχεία, με ολέθριες επιπτώσεις για τη χώρα. (23)

Ωστόσο, παρά την προσεκτική τεκμηρίωσή τους, οι εκρηκτικές κατηγορίες του Μπαντού κυριολεκτικά έπεσαν στο κενό. Το Τρινιντάντ και Τομπάγκο είναι ένα σύμπλεγμα μικρών νησιών στα ανοιχτά της Βενεζουέλας και, εκτός αν οι κάτοικοι της χώρας καταλάβουν τα κεντρικά γραφεία του ΔΝΤ, είναι μάλλον απίθανο τα παράπονά τους να προσελκύσουν την παγκόσμια προσοχή.

Παρ' όλα αυτά, το περιεχόμενο της επιστολής ενέπνευσε ένα θεατρικό έργο με τίτλο Η Επιστολή Παραίτησης του κυρίου Μπαντού από το ΔΝΤ (50 χρόνια είναι αρκετά), που ανέβηκε σε ένα μικρό θέατρο του Ιστ Βίλατζ της Νέας Υόρκης το 1996. Παραδόξως, η κριτική που δημοσιεύτηκε στους New York Times ήταν θετική και εκθείαζε την «ασυνήθιστη δημιουργικότητα» και τα «πρωτότυπα σκηνικά και κοστούμια» του έργου. (24) Με εξαίρεση αυτή την κριτική, οι New York Times δεν έχουν μνημονεύσει ποτέ άλλοτε το όνομα του Μπαντού.
_______
Σημειώσεις συγγρ. σελ. 672
(21) -- Οι πληροφορίες στις επόμενες τέσσερις παραγράφους προέρχονται από το Davison L. Budhoo, Enough Is Enough: Dear Mr. Camdessus... Open Letter of Resignation to the Managing Director of the International Monetary Fund, Νέα Υόρκη, New Horizon Press, 1990, σελ. 2-27.
(22) -- Οι περισσότερες επικρίσεις του Budhoo επικεντώνονταν στις ανακολουθίες σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο υπολογιζόταν για το Τρινιντάντ και Τομπάγκο η Σχετική Μονάδα Εργατικού Κόστους, ένας εξαιρετικά σημαντικός οικονομικός δείκτης, βάσει του οποίου μετριέται η παραγωγικότητα μιας χώρας. Ο Budhoo έχει γράψει: «Με βάση τους υπολογισμούς που έγιναν από το στατιστικό τμήμα το περασμένο έτος, μετά την επιστροφή της αντιπροσωπείας του ΔΝΤ, η Σχετική Μονάδα Εργατικού Κόστους στο Τρινιντάντ και Τομπάγκο αυξήθηκε μόνο κατά 69% και όχι κατά 145,8%, όπως ανέφεραν οι εκθέσεις μας του 1985, ή κατά 142,9%, όπως ανέφεραν τα κείμενα του ΔΝΤ. Μεταξύ 1980 και 1985 η Σχετική Μονάδα Εργατικού Κόστους αυξήθηκε στην πραγματικότητα μόνο κατά 66,1% και όχι κατά 164,7%, όπως διαβεβαιώναμε στις εκθέσεις μας του 1986. Την περίοδο 1983-1985 η Σχετική Μονάδα Εργατικού Κόστους αυξήθηκε μόνο κατά 14% και όχι κατά 36,9%, όπως πληροφορήσαμε το 1986 την παγκόσμια κοινότητα. Το 1985, αντί να αυξηθεί κατά 9%, όπως αναφέρεται στην υπηρεσιακή έκθεση, ο δείκτης της Σχετικής Μονάδας Εργατικού Κόστους μειώθηκε εντυπωσιακά, κατά 46,5%, πρόλο που το γεγονός αυτό δεν αναφέρεται στην έκθεση του 1987 ή σε οποιοδήποτε άλλο επίσημο έγγραφο του ΔΝΤ». [βλ. επίσης: «How to Invent a Crisis in Education», Globe & Mail (Τορόντο), 15 Σεπτεμβρίου 1995]
(23) -- «Bitter Calypsos in the Caribbean», Guardian (Λονδίνο), 1990. Robert Weissman, «Playing with Numbers: The IMF's Fraud in Trinidad and Tobago», Multinational Monitor, τομ. 11, τεύχ. 6, Ιούνιος 1990.
(24) -- Lawrence Van Gelder, «Mr. Budhoo's Letter of Resignation from the IFM (50 Years Is Enough)», New York Times, 20 Μαρτίου 1996.

Πολλά από τα αυθεντικά τεκμήρια που παρατίθενται στο κείμενο, καθώς και διευθύνσεις στο διαδίκτυο και μια εκτενής βιβλιογραφία και φιλμογραφία, υπάρχουν στον ιστότοπο www.naomiklein.org

_______________
ΣΗΜ.1. (Το Δόγμα του Σοκ, κεφ. 12 "Η καπιταλιστική ταυτότητα", σελ. 351-353 *μτφρ. Αγγ. Φιλιππάτος, εκδ. Λιβάνη)
ΣΗΜ.2. Βρήκα τη σελίδα του Davison L. Budhoo στο amazon.com και σκέφτηκα πόσο είναι κρίμα να χάνονται κάποιοι τόσο χρήσιμοι άνθρωποι και κάτι άχρηστα μορμολύκεια να ζουν ακόμα. Πόσα θα είχαμε να ρωτήσουμε και να μάθουμε τώρα.. τώρα που έσκασαν οι μπόμπες της οικονομικής εξολόθρευσης στα μέρη μας. Ισως πάλι να βάλουμε μυαλό και να ενδιαφερόμαστε για όλα όσα συμβαίνουν στον κόσμου και όχι να αδιαφορούμε για το κάθε κατακαημένο Τρινιντάντ και Τομπάγκο, όσο μακριά κι αν βρίσκεται κι όσο μικρό και να είναι. Εκειπέρα, στη Λατινική Αμερική, γινόντουσαν οι πρόβες για τα κοστουμάκια που έρχονται τώρα και μας τα φοράνε έτοιμα και καλοραμμένα σύμφωνα με τα γούστα τους αυτοί οι κυριλέδες. Οπως ακριβώς συνέβη και με τη δικτατορία το 1967, που μετέφεραν εδωπέρα τα ίδια κόλπα που είχαν δοκιμαστεί πολύ παλιότερα πάνω στους λαούς της μακρινής Λατινικής Αμερικής.
ΣΗΜ.3. Βρήκα κι ένα άρθρο για τη Ναόμι Κλάιν στο ΒΗΜΑ (02/10/2010), όπου γράφει μεταξύ άλλων:

«Παρακολουθώ από πολύ κοντά την ελληνική κρίση και φυσικά την παρέμβαση της τρόικας του ΔΝΤ, της Ευρωπαϊκής Ενωσης και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας» λέει στη συνέντευξη που παραχώρησε στο «Βήμα» η κυρία Κλάιν. «Αυτό που με εντυπωσίασε» σημειώνει, «ιδιαίτερα στην αρχή της κρίσης, ήταν ότι οι Ελληνες αντιστάθηκαν στα όσα πήγαιναν να τους επιβληθούν. Οταν μάλιστα και στις Ηνωμένες Πολιτείες είχαμε την κρίση με τις τράπεζες, επεσήμαινα το γεγονός αυτό σε αμερικανούς συνομιλητές μου».

Μετά βέβαια το κλίμα σταδιακά άλλαξε. «Οταν τα πράγματα δυσκόλεψαν, άρχισε η "εκπαίδευση". Κατ' αρχάς, το ΔΝΤ διέγνωσε ότι είστε άρρωστοι, ότι ο χαρακτήρας των Ελλήνων είναι άρρωστος. Και τώρα σας εκπαιδεύουν να αισθάνεστε ένοχοι γι αυτό που είστε. Πρόκειται για μια τακτική κοινωνικής παθολογίας, η οποία δεν περιορίζεται στην Ελλάδα. Επεκτείνεται και στις υπόλοιπες χώρες του μεσογειακού Νότου». «Πρόκειται» τονίζει η γνωστή συγγραφέας «για μια κλασική περίπτωση όπου οι κυβερνήσεις βρίσκουν το κατάλληλο άλλοθι. Αφού εμείς είμαστε ανίκανοι να τα καταφέρουμε μόνοι μας, ας φέρουμε κάποιους άλλους να το κάνουν για εμάς».

Κατά μία έννοια, «η περίπτωση της Ελλάδας είναι εμβληματική. Στην πορεία, ο στόχος από την παρέμβαση της τρόικας άλλαξε» υπογραμμίζει. «Αν το δει κανείς σε παγκόσμιο επίπεδο, δεν μιλάμε πλέον απλώς για την ιδιωτικοποίηση μεγάλων τομέων της οικονομίας. O σκοπός είναι η απενοχοποίηση των τραπεζών, η μεταφορά του βάρους της αποτυχίας από τους ώμους των ελίτ σε εκείνους των απλών ανθρώπων» λέει η κυρία Κλάιν.

«Γιατί το κοστούμι του ΔΝΤ δεν προσαρμόζεται στις ανάγκες κάθε χώρας και είναι ίδιο για όλες;» ήταν μία από τις ερωτήσεις προς την κυρία Κλάιν. «Πραγματικάδεν μπορώ να σας δώσω ξεκάθαρη απάντηση» παραδέχεται με μια μικρή δόση ενοχής. «Είναι απορίας άξιο πώς δεν κατάλαβαν ας πούμε ότι, καθώς η Ελλάδα δεν μπορούσε να προχωρήσει σε υποτίμηση, ο πληθωρισμός λογικά θα ανέβαινε. Υπάρχει επίσης και κάτι άλλο» προσθέτει. «Μετά το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης το 2008, οι περισσότεροι ανέμεναν ότι το ΔΝΤ θα άλλαζε μυαλά. Περιμέναμε ότι το ευρωπαϊκό μοντέλο θα υπερίσχυε του αμερικανικού. Τώρα γιατί δεν έγινε κάτι τέτοιο, παραμένει άγνωστο. Ισως οι άνθρωποι του ΔΝΤ να έχουν πέσει όλα αυτά τα χρόνια σε μια ιδεολογική παγίδα».

Ωστόσο, όπως εξηγεί η κυρία Κλάιν, μετά και την εμπειρία της Αργεντινής, «το ΔΝΤ ήταν έτοιμο κυριολεκτικά να χρεοκοπήσει, τόσο ιδεολογικά όσο και χρηματικά. Σε αυτό είχε βοηθήσει και η οικονομική κρίση μετά το 2008. Μην ξεχνάτε ότι το ΔΝΤ είχε αναγκαστεί να πουλήσει ακόμη και χρυσό από τα αποθέματά του. Και βέβαια, η εικόνα του στον αναπτυσσόμενο κόσμο ήταν τόσο κακή που οι ηγεσίες των χωρών αυτών δεν ήθελαν να το δουν μπροστά τους». «Τώρα όμως» επισημαίνει «το ΔΝΤ βρήκε μια νέα "αγορά": την Ευρώπη. Κατά έναν περίεργο τρόπο, σώσατε το ΔΝΤ από τη χρεοκοπία».