«Χαρτί άνδρα δείκνυσι» ή «Ο άνθρωπος ως αξία»

1.1. Το πρώτο μέρος του τίτλου παραφράζει τη ρήση του Πιττακού του Μυτιληναίου «Αρχή άνδρα δείκνυσι», που σημαίνει ότι «Η εξουσία δείχνει την ποιότητα του ανδρός» -ανθρώπου, θα λέγαμε σήμερα που εξουσία ασκούν και οι γυναίκες. Πόσο δηλαδή μπορεί η εξουσία να επιδράσει σε έναν άνθρωπο, να διαφθείρει το χαρακτήρα του ή να του δώσει την ευκαιρία να αναδείξει τις ικανότητές του.

Η εξουσία δίνεται -με ψήφο, κυρίως- από τους εξουσιαζόμενους -λαό, κυρίως- σε κάποιο πρόσωπο που εμπνέει εμπιστοσύνη, έτσι ώστε να μη καταχραστεί το προνόμιο αυτό εκείνος που αναδεινύεται στα υψηλά αξιώματα. Το πρόσωπο το οποίο καλείται να εξουσιάσει, να διαχειριστεί τις τύχες των εξουσιαζομένων δηλαδή, έχει συχνά γενική παιδεία και όχι ειδική εκπαίδευση. Δεν υπάρχουν σχολές που βγάζουν πολιτικά ή άλλα πρόσωπα με δυνατότητες άσκησης εξουσίας, αλλά -κυρίως στη σύγχρονη εποχή- οι εξουσιαστές πιθανότατα κατέχουν τίτλους σπουδών συναφείς με το αντικείμενο της εξειδίκευσής τους. Γράφω "πιθανότατα", γιατί δεν νοείται π.χ. ένας υπουργός οικονομικών άσχετος με τις οικονομικές σπουδές, ενώ ένας υπουργός υγείας κάλλιστα μπορεί να μην είναι σχετικός με τα επαγγέλματα υγείας, επειδή ένα υπουργείο υγείας δεν διαχειρίζεται την υγεία ειδικά αλλά το συντονισμό των υπηρεσιών που φροντίζουν για την υγεία του λαού.

1.2. Ας μείνουμε τώρα στη παράφραση του α' μέρους του τίτλου, η οποία αλλοιώνει και το νόημά της αρχαίας ρήσης. Το "χαρτί" είναι το οποιδήποτε πτυχίο, δίπλωμα, τίτλος σπουδών γενικά και αυτό που έχει καθιερωθεί να δείχνει το "χαρτί" σήμερα -κυρίως στη χώρα μας- είναι οι ικανότητες του ανθρώπου. Αποδεικνύει δηλαδή ότι ο/η κατέχων/ουσα ένα "χαρτί" είναι ικανός να εφαρμόσει στη πράξη τα όσα διδάχτηκε, αυτά που αποδεικνύει το "χαρτί" δηλαδή. Είναι όμως έτσι; Αρκεί το χαρτί; Και αν το χαρτί είναι κάλπικο; Αν αποκτήθηκε λαθρα; Αν ο/η κατέχων/ουσα δεν ήθελε καθόλου να αποκτήσει το συγκεκριμένο χαρτί, αλλά επιθυμούσε να σπουδάσει κάτι διαφορετικό και απλώς έτυχε να πάρει το συγκεκριμένο επειδή ήθελε απλώς να έχει ένα χαρτί στα χέρια του/της; Γιατί «χωρίς χαρτί είσαι ένα τίποτα», όπως λέγεται απλοϊκά -ιδίως στις μέρες μας, που τα πάντα καλπάζουν και δεν τα προλαβαίνουμε.

2.1. Η επιστήμη καλπάζει, στην οικονομία αλλάζουν τα πάντα, η τέχνη κάνει άλματα, κάθε δευτερόλεπτο που περνά συμβαίνουν χιλιάδες πράγματα: ανακοινώνονται νέες ανακαλύψεις, αποκαλύπτονται σφάλματα, διαψεύδονται οράματα. Υποτίθεται δε, πως όλα αυτά συμβαίνουν για το καλό του ανθρώπου. Είναι όμως έτσι; Μήπως συμβαίνει παράλληλα και κάτι άλλο; Μήπως, μέσα απο ευφάνταστα σχέδια που πραγματοποιούνται για το καλό του ανθρώπου, εξυφαίνονται και σχέδια αφανή -για την ώρα- που σφυρηλατούν σταθερά και με ζέση την οδό προς την απανθρώπιση; Προς την κατασκευή του ανθρώπου ως οργάνου παραγωγής και ως εμπορεύματος, δηλαδή, προς την ολοκληρωτική αλλοτρίωσή του.

2.2. Τον τελευταίο καιρό, ο καλπασμός της οικονομίας πλησιάζει τη ταχύτητα του φωτος! Παλιότερα, οι σπουδές περί τα οικονομικά πράγματα ήταν κάτι ακατανόητο για τους πολλούς -«μα τι θα κάνει στη ζωή τους ένας απόφοιτος οικονομικής σχολής;» ρωτάγαν τις περασμένες 10ετίες για τους αποφοίτους της ΑΣΣΟΕΕ. Ενώ ήταν ένα επάγγελμα απολύτως εξαρτώμενο από τα υπόλοιπα επαγγέλματα, φτάσαμε σήμερα να υποκλινόμαστε μπροστά στη σοφία των οικονομικών επιστημόνων. Τα οικονομικά έγιναν οικονομική επιστήμη. Ο ορισμός της επιστήμης άλλα λέει, διαφορετικά ορίζεται η έννοια "επιστήμη", αλλά για οικονομία(!) χρόνου πάμε παρακάτω.

2.3. Οι επιστήμονες αυτοί λοιπόν, βάλθηκαν να αξιολογήσουν/τιμολογήσουν τα πάντα, εκτός από τον εαυτό τους. Μέσα σε 4 δεκαετίες είδαμε το χρήμα να χανει τις βάσεις του -χρυσό και πετρέλαιο- και να γίνεται ένα προϊόν αέρινο, άϋλο, μηδενικής πραγματικής αξίας. Το χρήμα ως χρήμα δεν έχει κανένα απολύτως αντίκρυσμα, είναι μια ιδέα! Αντιπροσωπεύει την αξία εκείνου ο οποίος το κατέχει και η αξία του κατέχοντος καθορίζεται από τη θέση την οποία είναι ικανός (με οποιοδήποτε τρόπο/μέσον) να λάβει στη κοινωνία. Απλά πράγματα. Τη θέση αυτή, την ορίζει αφενός το επάγγελμα που ασκεί -εδώ παίζει βασικό ρόλο το "χαρτί" που λέγαμε- και αφετέρου ο κύκλος (ή κύκλωμα) που θα τον προωθήσει στη θέση, την οποία καταλαμβάνει με κάθε τρόπο/μέσο.

Δεν έχεις χαρτί; Είσαι ένα τίποτα. Εργάζεσαι με τα χέρια σου; Σχεδόν τίποτα. Εχεις χαρτί (ή περισσότερα χαρτιά) χωρίς να έχεις κύκλο; Λίγο πάνω απο το τίποτα. Για να προκόψεις, χρειάζεσαι και χαρτιά και κύκλωμα. Οσο περισσοτερα χαρτιά, τόσο το καλύτερο και, αν έχεις κυκλώματα, τι τα θες τα χαρτιά; Λίγο μπερδεμένο, αλλά εκεί πάει το πράγμα -ή μήπως όχι ακριβώς εκεί;

2.4. Αναρωτιέμαι, γιατί αγοράζουν (με όλη τη σημασία της λεξης "αγοράζω") πτυχία και διπλώματα ανθρωποι που δεν τα χρειάζονται καθόλου; Μήπως επειδή το εγγύς μέλλον μας ετοιμάζει εκπλήξεις;

Δεδομένου ότι το χρήμα έχει χάσει την αξία του και είναι χρήσιμο μονάχα ως αποδεικτικό στοιχείο ανταλλαγών, στοιχείο με σχετική σταθερότητα επειδή δεν είναι π.χ. σαν τις μετοχές που είναι εξαιρετικά ασταθείς, φτάνω στο συμπέρασμα ότι το χρήμα στο εγγύς μέλλον θα χρησιμοποιείται κυρίως ως αποδεικτικό της αξίας του κατέχοντος αυτό, οπότε, δεν θα είναι πλέον αναγκαίο ούτε καν να κυκλοφορεί όπως το γνωρίζουμε, σε οποιαδήποτε μορφή. Τέλος τα νομίσματα, χάρτινα και μεταλλικά. Τέλος οι αμοιβές σε χρήμα ρευστό. Μόνο άϋλο χρήμα σε κάρτες. Θέλεις π.χ. υδραυλικό; Το ερώτημα δεν θα τίθεται έτσι, θα είναι «δικαιούσαι να έχεις υπηρεσίες υδραυλικού;», δηλαδή, «ποιος είσαι εσύ που θέλεις υδραυλικό; τι χαρτιά έχεις; ποια θέση κατέχεις; πόσο αξίζεις;», με δυο λόγια, ποια είναι η δική σου ανταλλακτική αξία στην αγορά;

Παρέχεις υπηρεσίες, εργάζεσαι; Τόσα σου αναλογούν να ξοδέψεις το χρόνο για να διατηρήσεις τη θέση που κατέχεις. Θέλεις να καλυτερέψεις τη θέση σου; Πάρε κι άλλα χαρτιά, μπες και σε άλλα κυκλώματα. Θέλεις κι άλλη κάρτα εξόδων/κατανάλωσης; Ελα να μου πλένεις τις σκάλες στη Τράπεζά μου και θα σου δώσω -αν θέλω. Η μετάβαση σε ένα κόσμο απανθρωπισμού είναι εφιαλτική. Ο άνθρωπος εξελίσσεται σε άνθρωπο εμπόρευμα, άνθρωπο μοχλό, άνθρωπο πράγμα, ούτε καν μηχανή. Μηχανές υπάρχουν και περισσεύουν. Ο άνθρωπος δεν αξίζει τίποτα. Ούτε να σκέφτεται χρειάζεται, σκέφτονται οι άλλοι γι αυτόν, οι λίγοι, οι ελάχιστοι, ο ένας. Η μηχανή που θα ξεκούραζε τον άνθρωπο, τον καταβροχθίζει τώρα. Το κορμί του είναι ένα εμπόρευμα κοστολογούμενο καθημερινά, όπως και το μυαλό του. Πόσο παράγεις; Πόσο σκέφτεσαι; Τόσο δικαιούσαι να ξοδεύεις. Η μάχη είναι δύσκολη, ο πόλεμος έχει αρχίσει.