Ο κοινωνικός θάνατος

Σύμφωνα με τη θεωρία του Ernest Becker, την οποία ανέπτυξε στο βιβλίο του «Η άρνηση του θανάτου» (The Denial of Death), η συμπεριφορά του ανθρώπου διαφοροποιείται όταν αντιμετωπίζει το φάσμα του (δικού του) θανάτου. Η θεωρία αυτή επιβεβαιώθηκε με πειράματα ομάδας αμερικανών ψυχολόγων, όπως ειδα σε ντοκυμαντερ (Flight from death) που μεταδόθηκε πριν απο λιγες ωρες στη ΝΕΤ.

Η διαφοροποίηση συνίσταται σε μια συμπεριφορά πιο βίαιη απο το συνηθισμένο τρόπο έκφρασης των ανθρώπων που υποβλήθηκαν σε σχετικές δοκιμασίες, όπως π.χ. δικαστές που, πριν την ετυμηγορία τους, είχαν διαβάσει κείμενα περί θανάτου εξέδωσαν κατά πολύ αυστηρότερες αποφάσεις απο όσο συνήθιζαν, ενώ δικαστές που, αντιστοίχως, είχαν διαβάσει άσχετα κειμενα εξέδωσαν πολύ πιο ελαφρές αποφάσεις. Στο ντοκυμαντέρ (το έχω αντιγράψει σε DVD) αναφέρθηκαν αρκετά παραδείγματα, αλλά νομιζω ότι ένα απο αυτά αρκεί για να γίνει αντιληπτή η θεωρία.

Αναπτύχθηκε επίσης η έννοια του κοινωνικού θανάτου, όπου ο άνθρωπος "πεθαίνει" κοινωνικά όταν νοιώθει χαμένος, όταν έχει χάσει την αυτοεκτίμησή του, όταν δεν διαθέτει την εικόνα που αποδέχεται η σύγχρονη κοινωνία, δηλαδή όταν είναι παχύς και άσχημος και, κυρίως, όταν δεν έχει χρήματα, είναι φτωχός και άνεργος.

Η απαξίωση του εαυτού του, ρίχνει τον άνθρωπο στο δρόμο, όπου χάνει και τα τελευταία υπολείμματα αυτοεκτίμησης, γίνεται επιθετικός και αποκτά συνήθειες καταστρεπτικές για τον εαυτό του και τους άλλους. Κάποιος π.χ. που είχε χάσει τη δουλειά του, πήρε τα όπλα του και έριξε στο ψαχνό παίρνοντας μαζί του στον άλλο κόσμο μερικούς ακόμα.

https://youtu.be/9Hi1C4NNnV4

Η εγκληματική συμπεριφορά αναδύεται από το πουθενά στο χαρακτήρα ενός ανθρώπου απελπισμένου, που δεν έχει να χάσει τίποτα. Η ανέχεια ωθεί στη βία, αφού περάσει το στάδιο της βαθειάς θλίψης, της μιζέριας, της κακομοιριάς.

Η εικόνα του θανάτου πλησιαζει όλο και πιο κοντά, όταν ο άνθρωπος δεν έχει τα μέσα να εκφραστεί και να γίνει αποδεκτός από το κοινωνικό του περιβάλλον. Ετσι, σκέφτομαι ότι, με τη φτώχεια που απειλεί τον πληθυσμό της χώρας μας, η πιθανότητα να συμβούν άσχημα πράγματα είναι πολύ μεγαλύτερη απο την πιθανότητα να βρεθούν αναπτυξιακές διέξοδοι. Οπως λέει και η παροιμία «νηστικό αρκούδι δεν χορεύει», έτσι κι ένας άνθρωπος νηστικός -από οποιουδήποτε είδους τροφή- αποκλείεται να δημιουργήσει ο,τιδήποτε, εκτός ίσως απο τρόμο στον περίγυρό του.

Αυτό τον κίνδυνο για την κοινωνία μας, νομίζω πως δεν τον έλαβαν καθόλου υπόψη οι βουλευτές και υπουργοί που συνέταξαν το καινούργιο νομοσχέδιο για το ασφαλιστικό. Πιθανότατα δεν τον γνωρίζουν κιόλας, μια και μονάχα ο κ. Βαΐτσης Αποστολάτος μίλησε για έλλειψη αγάπης απο αυτο το νόμο. Γιατί, ένας νόμος φροντίζει για το καλό των πολιτών και όχι για την εξαχρείωσή τους.

Δίνω ιδιαίτερη προσοχή σε παρόμοιες θεωρίες, επειδή με απασχολεί γενικά το θέμα "βία", πώς γεννιέται και πώς εκφράζεται στην κοινωνία. Εχω συναντήσει ανθρώπους οι οποίοι άλλαξαν χαρακτήρα και συμπεριφορά μετά απο συμφορές που τους έτυχαν, έτσι νομίζω ότι η θεωρία του Ernest Becker δεν πέφτει και πολύ έξω.

Ολη αυτή η κατάσταση είναι μια μορφή πολέμου και μάλιστα εμφύλιου. Ξεπερνά την έκφραση κρατικής βίας. Είναι ένας πόλεμος μεταξύ των κατοίκων μιας χώρας ή μάλλον ένας πόλεμος των εξουσιαστών εναντίον των εξουσιαζόμενων, που είναι εντελώς αδύναμοι και ανυπερασπιστοι κι ακόμα βρισκόμαστε στην αρχή και είναι και καλοκαίρι που τα πράγματα δεν δείχνουν ολόκληρη τη σκληράδα τους. Ο ήλιος λάμπει, κάνει ζέστη και μπορεί να περπατούμε ξυπόλητοι, αλλά το χειμώνα τι θα γίνει; Πώς θα τη βγάλουμε χωρίς θέρμανση, χωρίς παπούτσια και παλτό;

Η αλήθεια είναι ότι και'γώ ένοιωσα κάπως παράξενα όταν δεν έλαβα το καθιερωμένο επίδομα αδείας, με το οποίο θα έκλεινα κάμποσες τρύπες στα οικονομικά μου -κοινόχρηστα, ΔΕΗ, ΟΤΕ, κλπ, για διακοπές ούτε λόγος βέβαια- και δεν ξέρω τώρα με ποιο τρόπο θα αποφύγω να είμαι ασυνεπής στις υποχρεώσεις μου. Ηδη, προσανατολίζομαι να μετακομίσω σε ένα τόπο οπου θα μπορέσω να ζήσω αξιοπρεπώς με τις όλο και λιγότερες απολαβές μου, αλλά και η μετακόμιση κοστίζει...

Αυτή η στέρηση των επιπλέον ποσών που ενίσχυαν το βαλάντιο των συνταξιούχων -ο 13ος και 14ος μισθος, δλδ- είναι πάρα πολύ άστοχη ενέργεια. Οσο θυμάμαι τα υπέρογκα ποσά που πλήρωνα αναγκαστικά (και προκαταβολικά, πριν την είσπραξη της αμοιβής) στο ταμείο μου, τρελαίνομαι... Αραγε, τείνω να γίνω ένα κοινωνικό πτώμα;
______________________________
ΣΗΜ. στη γειτονιά μου υπάρχει ένας άνθρωπος που ζει στο αυτοκινητάκι του, μαζί με τα σκουπίδια που μαζεύει από τους κάδους της πλατείας. Εχασε την γυναίκα του, αφού έχασε το σπίτι του για να καλύψει τα έξοδα των νοσοκομείων, και τώρα απλά περιφέρεται -είναι ζωή αυτή;
Ενημέρωση 16/6/2013: εδω και μερικούς μήνες, οι άστεγοι στη γειτονιά μου έχουν γίνει τρεις.