Καστοριάδης -Η ελληνική ιδιαιτερότητα (Α')

Η υπέρβαση της δικής μας κοινωνικο-ιστορικής θέσμισης είναι σίγουρα πολύ αινιγματική. Διπλά αινιγματική μάλιστα, και πρωτίστως ως προς τις συνθήκες που την καθιστούν δυνατή, διότι είναι η ίδια θεσμισμένη κοινωνικο-ιστορικά: μεγαλώνοντας μαθαίνουμε, τουλάχιστον μερικοί από μας, ότι δεν πρέπει να πιστεύουμε σε τίποτα που δεν θέσαμε προηγουμένως οι ίδιοι υπό εξέταση. Αυτό είναι θεσμισμένο, δεν πηγάζει αυθόρμητα από την ανθρώπινη ψυχή, η οποία τείνει μάλλον προς το ακριβώς αντίθετο. Αλλά και ως προς την ολοκλήρωσή της: στο επίπεδο αυτό δεν είναι δυνατό να αποφύγουμε μία ειδική, κάθε φορά, συζήτηση περί του προκείμενου θέματος: Τι είναι δυτική επιστήμη; Τι είναι η καθολική θρησκεία; Τι είναι η φιλοσοφία;... Και το γεγονός ότι σκέπτεται κανείς σημαίνει πως παίρνει την ευθύνη να υποστηρίξει π.χ. ότι και ο κόσμος είναι χάος. Να θεωρήσει την πρόταση αυτή αληθή και να τη στηρίξει με επιχειρήματα. Και αν τύχει να συναντήσω μια μυθολογία, την ελληνική μυθολογία, που παρουσιάζει πράγματι το είναι ως χάος, και το νόημα να αναδύεται πάνω σε φόντο μη-νοήματος, τότε μπορώ να υποστηρίξω ότι, υπό την έννοια αυτή, η συγκεκριμένη μυθολογία είναι «αληθινή». Φυσικά, για τους Decartes-Spinoza-Leibniz, σύμφωνα με τους οποίους το είναι σίγουρα δεν είναι χάος, η μυθολογία αυτή αποτελεί τυπική περίπτωση ανεπαρκούς στοχασμού, στον οποίο η φαντασία υπερισχύει της σωστής λογικής. Και το να πει κανείς ότι το «είναι» είναι χάος δεν θεωρείται απλώς σφάλμα γι αυτούς, αλλά βέβαιος παραλογισμός.

Ξαναδιαβάζω αυτές τις μέρες (τι "μέρες", νύχτες εννοώ!) το βιβλίο με τα σεμινάρια του Κορνήλιου Καστοριάδη, που έγιναν το 1982-83 στην ΕΗΕSS. Το κομματάκι που αντέγραψα είναι τμήμα από την απάντηση στο ερώτημα «Λέτε ότι οι ελληνικοί μύθοι είναι αληθείς, επειδή αποκαλύπτουν μια σημασία του κόσμου, και ότι η σημασία αυτή δεν είναι ορθολογική. κλπ κλπ» και βρίσκεται στη σελίδα 279-280 του βιβλίου:
ΚΟΡΝΗΛΙΟΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗΣ, Η ελληνική ιδιαιτερότητα, Από τον Ομηρο στον Ηράκλειτο, Σεμινάρια 1982-1983, τόμος Α', Εκδόσεις ΚΡΙΤΙΚΗ, Μάιος 2007, Μετάφραση Ξενοφών Γιαταγάνας, Επιμέλεια ελληνικής έκδοσης Ζωή Καστοριάδη. Ηδη, κυκλοφόρησε και ο τόμος Β', που παρουσιάζει στα ΝΕΑ ο Λάκης Προγκίδης. Για ωραίες χειμωνιάτικες νύχτες!