Η ΕΚΘΕΣΗ ΤΟΥ Π.Α. ΠΟΡΤΕΡ

Μεταφέρω το άρθρο του Κωστή Παπαγιώργη, από τη στήλη Ισόπεδος διάβασις. Ο Κόσμος του Επενδυτή, Σάββατο 8 - Kυριακή 9 Ιανουαρίου 2011 (αρχείο PDF)

Διαβάζω λοιπόν αυτά που γράφει ο Κ.Π. και μένω άλαλη:

Tη μοιραία για τη χώρα μας χρονιά του 1947, όταν τη βρετανική σκυτάλη παραλαμβάνουν οι ΗΠΑ, αποστέλλεται στην Ελλάδα ειδική επιτροπή με επικεφαλής τον Π. Α. Πόρτερ (ουδεμία σχέση με τον Π. Ρ. Πόρτερ, τον αρχηγό της αμερικανικής αποστολής του 1949), η οποία θα πρέπει να δώσει μία πειστική εικόνα για την κατάσταση της χώρας. Δηλαδή ποιοι είναι οι νεοέλληνες, σε ποια κατάσταση βρίσκεται η οικονομία τους, πώς λειτουργεί ο κρατικός μηχανισμός και η δημόσια διοίκηση, ποιες οι πλουτοπαραγωγικές πηγές, ποια η ισχύς του νομίσματος, ποια τα ήθη του πληθυσμού κ.λπ. («Ζητείται ένα θαύμα για την Ελλάδα, Το ημερολόγιο ενός προεδρικού απεσταλμένου», «Βήμα», Μαρτυρίες. Παρουσίαση Μιχάλη Ψαλιδόπουλου). Τα πορίσματα της επιτροπής είναι λίγο πολύ γνωστά, άλλωστε η κατάσταση της χώρας μετά την αποχώρηση των Γερμανών δεν απαιτούσε ιδιαίτερη οξύνοια για να διαγνωσθεί. Παραμένουν, ωστόσο, κάποια γνωρίσματα που παραδόξως θυμίζουν θαμπά και ενίοτε σαφέστατα τη σημερινή κατάσταση. Θα παραθέσουμε, λοιπόν, κάποιες παραγράφους του Αμερικανού απεσταλμένου χωρίς σχολιασμό, μιας και η έκθεση μιλάει από μόνη της. Σημειωτέον ότι το 1946 είχαν σταλεί κλιμάκια παρατηρητών για τις εκλογές: Βρετανοί (273 στρατιωτικοί, 21 πολίτες), 169 Γάλλοι (5 πολίτες, 164 στρατιωτικοί), 692 Αμερικανοί (91 πολίτες, 601 στρατιωτικοί), όσο για την ΕΣΣΔ αρνήθηκε να μετάσχει.

Άλλωστε δεν ήταν η πρώτη φορά που οι ΗΠΑ πρόσφεραν οικονομική βοήθεια στην Ελλάδα. Το 1924 μετείχαν στο προσφυγικό δάνειο με 11 εκατομμύρια δολάρια, στο σταθεροποιητικό δάνειο του 1928 με 17 εκατομμύρια δολάρια και το 1929 παρείχαν δάνειο 12 εκατομμυρίων· το δε 1946 η Τράπεζα Εισαγωγών Εξαγωγών ενέκρινε δάνειο 25 εκατομμυρίων για την ελληνική ανοικοδόμηση. Γράφει λοιπόν ο Πόρτερ:

«Εδώ δεν υφίσταται κράτος σύμφωνα με τα δυτικά πρότυπα. Αντ’ αυτού υπάρχει μια χαλαρή ιεραρχία ατομιστών πολιτικών, μερικοί από τους οποίους είναι χειρότεροι από άλλους, που είναι τόσο απασχολημένοι με τον προσωπικό τους αγώνα για εξουσία ώστε δεν έχουν χρόνο για να αναπτύξουν οικονομική πολιτική, ακόμη κι αν υποθέσουμε ότι είχαν την ικανότητα» (σ. 43).

Άρα το συμπέρασμα είναι ανάγλυφο: Έχουμε έναν φτωχό λαό με μια ανίκανη κυβέρνηση και ένα πολιτικό σύστημα που απαιτεί από τους υπουργούς να έχουν ως κύριο μέλημά τους την παραμονή στο αξίωμα, παραμελώντας τα προβλήματα της ανοικοδόμησης και την αναθέρμανση του εμπορίου και των συναλλαγών.

Η άποψή του για τον βασιλέα Γεώργιο δεν είναι διόλου κολακευτική: Δεν είναι απλώς ντιλετάντης ή ανδρείκελο, αλλά δεν έχει ίχνος επιθυμίας για βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των Ελλήνων. Όσο για το Δημόσιο, έχει τη γνώμη ότι πρόκειται για ένα σύστημα «πολιτικής συνταξιοδότησης».

Η γνώμη του βασιλιά Γεωργίου είναι χαρακτηριστική: θεωρούσε τους κυβερνητικούς υπαλλήλους κομματόσκυλα και πολιτικούς του καφενείου, όσο για το σύνολο της δημόσιας διοίκησης το έβλεπε σαν σπείρα εγκάθετων πολιτικών. Συμπέρασμα: ο λαός της Ελλάδας έχει την ευκαιρία να κάνει βήματα προς μιαν εποχή ανοικοδόμησης και εσωτερικής ειρήνης, αν όμως συνεχισθούν οι παρούσες πολιτικές παρέκκλισης θα οδηγηθεί σε οικονομική καταστροφή...

Οι απόψεις για τον Ζολώτα, τον Μαρκεζίνη, τον Βαρβαρέσσο, τον Μάξιμο και λοιπούς παρέλκουν, διότι δεν πρόκειται για κρίση προσώπων, αλλά για αθλιότητα κοινωνικών συνθηκών. Τι να παρατηρήσει λόγου χάριν όταν ο Δηλαβέρης, βουλευτής Πειραιώς και βιομήχανος πλακιδίων, διατύπωνε την εξωφρενική δήλωση ότι η κυβέρνηση δαπανούσε καθημερινά το τετραπλάσιο του εθνικού εισοδήματος; Οι μηχανές εκτύπωσης τραπεζογραμματίων εργάζονταν σταθερά, με συνέπεια ο πληθωρισμός να αυξάνεται σταθερά, κατά τρόπον ώστε η σταθεροποίηση να φτάσει στην αστρονομική ισοτιμία των 2.000.000.000:1!

Ο Πόρτερ φρονεί ότι αν ο Τσόρτσιλ δεν είχε παραπλανηθεί το 1944, η σημερινή κατάσταση της χώρας (για την οποία οι Βρετανοί δαπάνησαν περισσότερα από εκείνα που θα μπορούσαν να αποσβέσουν από εμπορικά κέρδη) θα ήταν απείρως καλύτερη. Όσο για το ζήτημα των δημοσίων υπαλλήλων, αποτελεί ισόβια κρατική νόσο. Η αποδοτικότητα περιορίζεται εξαιτίας των πολυαρίθμων και κακώς αμειβομένων και αποθαρρυμένων δημοσίων υπαλλήλων – άρα ο αριθμός τους θα πρέπει να μειωθεί.
Ασφαλώς δεν θα διέφευγε από τον Πόρτερ το εθνικό σύνδρομο της «προστατευόμενης» χώρας που, ό,τι κι αν αντιμετωπίσει, υπολογίζει στη βοήθεια φιλελλήνων και συμμάχων.

«Όσο μπορούσα να διακρίνω, η ελληνική κυβέρνηση δεν είχε κατ’ ουσίαν άλλη πολιτική εκτός από το να εκλιπαρεί για ξένη βοήθεια, ώστε να διατηρήσει την εξουσία, απαριθμώντας θορυβωδώς τις θυσίες της Ελλάδας κατά τον πόλεμο και επικαλούμενη τον ίδιο της τον τεραστίων διαστάσεων αντικομμουνισμό ως επιχείρημα για την παροχή βοήθειας σε απεριόριστες ποσότητες. Στόχος της φρονώ ότι είναι να χρησιμοποιήσει την ξένη βοήθεια ως μέσο για τη διαιώνιση των προνομίων μιας μικρής κλίμακας από τραπεζίτες και εμπόρους, που αποτελούν την αόρατη εξουσία της χώρας» (σ. 265).

Για τον Ζίγδη

«Το απόγευμα ο Ζίγδης της ΟΥΝΡΑ ήρθε για συζήτηση διαρκείας μιάμισης ώρας περίπου με τα μέλη της αποστολής. Η ανάλυση που έκανε για το ελληνικό οικονομικό δίλημμα ήταν εξαιρετικά εύστοχη. Αναφέρθηκε στους προφανείς παράγοντες στους οποίους οφείλεται το πρόβλημα του χαμηλού εθνικού εισοδήματος, στην αναποτελεσματική αξιοποίηση του εργατικού δυναμικού και στο έλλειμμα στις διεθνείς πληρωμές, εξαιτίας του οποίου η Ελλάδα καθίσταται πολύ ευπαθής σε μεταβολές των διεθνών εμπορικών συνθηκών. Επεσήμανε ότι το δίλημμα δεν ήταν ή Ελντοράντο ή αέναη φτώχεια και, αφού διατύπωσε τη δική του ανάλυση της γεωργίας, της ναυτιλίας και της βιομηχανίας, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο ορυκτός πλούτος ήταν η πραγματική ελπίδα για το μέλλον της Ελλάδας.
Είχα την εντύπωση ότι επρόκειτο για τίμιο και ικανό μηχανικό, που έδινε μηχανική λύση στο πρόβλημα του χαμηλού βιοτικού επιπέδου σε μιαν -κατά κύριο λόγο- αγροτική χώρα. Παρά ταύτα, όταν οδηγούνταν στις πολιτικές πτυχές του θέματος, γινόταν λιγότερο επιστημονικός και περισσότερο (κενό…).
Χωρίς να αναφέρεται συγκεκριμένα σε πρόσωπα, επέμενε ότι η πλειονότητα της παρούσης κυβέρνησης αποτελούνταν από συνεργάτες των Γερμανών και άτομα με φασιστικές πεποιθήσεις, των οποίων το κύριο μέλημα δεν ήταν το καλό του ελληνικού λαού ή της οικονομίας, αλλά απλώς η διατήρηση της χαοτικής κατάστασης, χάρη στην οποία οι ίδιοι παρέμεναν στην εξουσία. Επέμενε ότι στον Πειραιά υπήρχαν καράβια σε αναμονή της ημέρας που θα ξεσπούσε η αναταραχή και ότι η πλειονότητα της άρχουσας τάξης είχε εξασφαλίσει τα κέρδη της σε χρυσές λίρες, έτοιμη για τη φυγή στο Κάιρο ή αλλού.
Όμως ένα πράγμα το οποίο φαίνεται να μην καταλαβαίνει ο Ζίγδης, είναι ότι τα μακροπρόθεσμα σχέδια τα οποία οραματίζεται δεν θα καρποφορήσουν ποτέ, αν δεν λυθούν οι άμεσες πολιτικές και οικονομικές κρίσεις. Αν η Ρωσία απέσυρε την πίεσή της από την περιοχή (…) τα όνειρα τέτοιων ανθρώπων θα είχαν ελπίδες.
Αλλά είναι εμφανές ότι στο έδαφος της πολιτικής ίντριγκας, της διαφθοράς και της εκμετάλλευσης δεν μπορούν να ευδοκιμήσουν η ανοικοδόμηση και η ανάπτυξη»
(σ. 195).

Για τον Πουλόπουλο

«Mετά το μεσημεριανό συναντήθηκα με τον Πουλόπουλο, πρόεδρο του Εμπορικού Επιμελητηρίου Αθηνών, ο οποίος μου περιέγραψε πώς καταστράφηκε το εργοστάσιο υφαντουργίας του λόγω των Δεκεμβριανών και πώς ο ίδιος κρατούνταν περισσότερες από 30 μέρες όμηρος στο βουνό. Είχε τη χαρακτηριστική αντιπάθεια του επιχειρηματία προς οιονδήποτε έλεγχο των εισαγωγών και των εξαγωγών, λέγοντας ότι η ελεύθερη αγορά θα μπορούσε να καλύψει τις ανάγκες του ελληνικού λαού καλύτερα απ’ ό,τι οποιαδήποτε κυβερνητική πολιτική. Τον ρώτησα για τα περιθώρια κέρδους της δικής του επιχείρησης και είπε ότι έβγαζε ελάχιστα επιπλέον από τα έξοδά της, πράγμα που έρχεται σε αντίθεση με τα συμπεράσματα της Βρετανικής Οικονομικής Αποστολής και με το δικό μας, προσωρινό, πόρισμα. Οι βιομήχανοι υφαντουργίας εδώ έβαλαν τις φωνές, όταν η ΟΥΝΡΑ προσπάθησε να θέσει περιθώριο κέρδους 12,5% του συνολικού κόστους, “άρα υπολογίζω ότι αυτός μια χαρά κέρδη είχε”» (σ. 174).